Men dient te onthouden dat de oorsprong van alle kunsten – muziek, schilderkunst en literatuur – magisch en evocatief is; en dat magie altijd wordt aangewend om een concreet resultaat te verkrijgen. [..] Voor het laten slagen van magie dienen bronnen van magische energie aangeboord te worden, en dat kan gevaarlijk zijn
William S. Burroughs, 1975
Vrijdag 30 januari 2015 was de vertaler Engels Nederlands van Uitdekunst-vertalingen niet op kantoor wegens een bezoek aan het op vele aanplakbiljetten in den lande aangekondigde, langverwachte concert van ‘Queen’ & Adam Lambert in Amsterdam. Aan vertaling Engels Nederlands is er die dag ambtshalve dus niet gewerkt.
De muziekgroep Queen is geformeerd in de vroege jaren zeventig van de vorige eeuw en mag met recht een heus Brits instituut genoemd worden. Het valt te beargumenteren dat de muziek een hybride vormt tussen de wonderschone, tijdloze melodieën van zonen van Liverpool The Beatles, de ruige, rebelse rock ‘n’ roll van Dartford Delta-rockers The Rolling Stones en de mystieke epiek van Led Zeppelin – qua herkomst een mengeling van voorstedelijk Londen (Jimmy Page en John Paul Jones) en The Black Country (vertaling Engels Nederlands: ‘Het Zwarte Land’, het gebied ten noorden van Birmingham waar met name vroeger zware industrie de boventoon voerde) (Robert Plant en John Bonham); de artistieke inspanningen van voornoemde groepen behoren zonder meer tot het beste wat ooit uit Britse bodem is voortgekomen.
Het moge duidelijk zijn dat de overgebleven leden van Queen het voor de Engelse ponden al decennia niet meer hoeven te doen. Deze hedendaagse ‘grand tour’ behoeft ook geen rechtvaardiging. Andrew Loog Oldham, gewezen manager van de Rolling Stones, verwoordde een en ander als volgt:
Het komt erop neer dat een muzikant het recht heeft om te spelen en een zanger het recht heeft om mensen te vermaken. [..] Of er nu twee man en een paardenkop in de zaal zitten of dat de zaal stampvol zit: zij die jong van geest zijn hebben het recht om rond te paraderen en hun muziek te spelen
Andrew Loog Oldham, 2003
En het Wagneriaans aandoend, bombastisch geluid gesmeed door Brian May (Hampton, 19 juli 1947) – die lichtjaren terug samen met zijn vader op ambachtelijke wijze zijn elektrische gitaar zelf vervaardigde van hout uit een 19e eeuwse open haard – en de op 26 juli 1949 in King’s Lynn, Norfolk, geboren drummer Roger Taylor is nog steeds fenomenaal, een welhaast psychedelische aanslag op de zintuigen. Als een meedogenloze machine stuwt dit duo welluidende, bruisende geluidsgolven voort die onophoudelijk over de menigte heen rollen. Plat gezegd wordt men omver geblazen door de monsterlijke fusie van verschroeiende decibellen en virtuositeit, hetgeen uitmondt in futuristisch klinkende rockmuziek die toch steeds op traditionele leest blijft geschoeid. Of zoiets. Of iets. Of niets.
Bob Geldof – met name bekend geworden als organisator van Live Aid 1985, het toneel van de triomfantelijke terugkeer van Queen op het wereldpodium nadat de groep enkele jaren in de luwte had geopereerd – heeft eens gezegd dat het oeuvre van Queen een goudmijn vormt in de canon van muziek van de Britse eilanden en dientengevolge in ere gehouden dient te worden voor toekomstige generaties. Haast profetisch opperde hij tevens dat er bij een toekomstige wederopstanding van Queen voor de vocalen zou moeten worden uitgekeken naar een onbekende jongeling – geen beroemdheid – met het stembereik van wijlen Freddie Mercury, de op 5 september 1946 in Zanzibar (thans Tanzania) geboren zanger die wegens binnenlandse onlusten aldaar in de vroege jaren zestig met zijn familie naar Feltham, Middlesex (een voorstad van Londen) emigreerde.
Van welke makelij diende een eventuele plaatsvervanger dan wel niet te zijn? Het vocale genie van Mercury zat hem volgens biograaf David Bret in
Het vermogen van [Mercury’s] stem om binnen een paar maten te escaleren van een diepkelig gegrom dat zo kenmerkend is voor rockmuziek naar een lieflijke, levendige tenor, en dan weer omhoog naar een hoge, perfecte coloratuur, puur en kristalhelder in het bovenste bereik
David Bret, 1996
De Spaanse operazangeres Montserrat Caballé, met wie Mercury in 1987 de langspeelplaat ‘Barcelona’ opnam, roemde zijn techniek die volgens haar ‘verbluffend’ was, om eraan toe te voegen:
Problemen met tempo’s had hij niet; hij zong met een scherp gevoel voor ritme, zijn vocale plaatsing was zeer goed en hij kon ook nog moeiteloos van het ene in het andere register glijden. Hij was ontzettend muzikaal. Zijn frasering was subtiel, delicaat en lieflijk, of energiek en explosief. Hij kon de juiste kleur en expressieve nuance vinden voor elk woord
Montserrat Caballé, 2006
En dan is er nog met geen woord gerept over zijn geniale composities – meesterwerken van de klassieke school die toch door duizenden konden worden meegezongen – en de buitenissige, zinnenprikkelende wijze waarop ze op het podium werden uitgevoerd waarbij het publiek volledig gebiologeerd toekeek, danste, de zorgen van alledag vergat. Ooit is door iemand gezegd dat tijdens de levensdagen van Mercury de aarde voor even een blije planeet was.
In dit tijdsgewricht draaien de sterren dan eindelijk rond in de juiste baan en is de feniks uit het door Mercury in 1970 ontworpen logo van de groep (zie afbeelding) uit de as herrezen. Het opduiken vanuit het niets van de uit Indianapolis, Indiana afkomstige jonge Amerikaan Adam Lambert lijkt wel het gevolg van ingrijpen van hogerhand. Het was ook Brian May zelf die recentelijk ontboezemde:
Adam is de eerste persoon die de hele catalogus van Queen kan zingen zonder met z’n ogen te knipperen. Hij is een geschenk van God
Brian May, 2015
Ik stond in de immense hal. In de verte zag ik het grote witte doek van waarachter alles zich niet lang daarna zou ontvouwen. Over het geluidssysteem van het huis klonken als opmaat naar de opening de etherische klanken van de zogeheten reprise van “It’s a Beautiful Day”, afkomstig van het album ‘Made in Heaven’. Dit werk van de hand van Mercury dat enkele maanden voor zijn overlijden werd gecomponeerd, is postuum omgesmeed tot een voortschrijdend, hypnotiserend, esoterisch klanktapijt en enkele minuten voor het verschijnen van de groep voelt het horen hiervan aan als een aanwezigheid van gene zijde.
Opeens is het doek als bij toverslag verdwenen en in het felle licht ontwaar ik astrofysicus/gitarist Brian May die met de majestueuze beginakkoorden van het door Taylor geschreven “One Vision” (vertaling Engels Nederlands: “Eén Visie”) de ruimte doorklieft. Roger Taylor valt in met beukend geweld. De trein begint te denderen. Adam Lambert stormt het podium op.
One man, one goal
One mission
One heart, one soul
Just one solution
One flash of light, yeah
One god, one vision
Vertaling Engels Nederlands
Eén man, één doel
Eén missie.
Eén hart, één ziel
Slechts één oplossing
Eén lichtflits, ja
Eén God, één visie
En hij lijkt het te halen.. Hij haalt het!
Halverwege volgt de striemende gitaarsolo van Brian May, net zo urgent, net zo onbesuisd en vol overgave als tijdens de talloze keren op video bekeken uitvoering in het Wembley-stadion in Londen in 1986. Wat in vergelijking daarmee opvalt, is het galmeffect van de gitaar dat prominenter aanwezig is en een bedwelmend effect teweegbrengt.
Dan een periode niets. Een onderdompeling. Ik hoor nu slechts het gesuis dat men hoort onder water. Later, wanneer ik weer boven het wateroppervlak ben uitgestegen, herken ik de lieflijke, kalmerende gitaarklanken van de intro van “In the Lap of the Gods… Revisited” (vertaling Engels Nederlands) “In Gods handen…Reprise”), een compositie van Mercury.
It’s so easy, but I can’t do it
So risky – But I gotta chance it
It’s so funny, there’s nothing to laugh about
Vertaling Engels Nederlands
Het is zo eenvoudig, maar ik kan het niet
Zo riskant – Maar ik moet het erop wagen
Het is zo grappig, maar er valt niets te lachen
Wat dan volgt is een duizelingwekkende vogelvlucht door het hooggebergte van de gloriedagen. De opgedane indrukken zijn te talrijk en kleurrijk om hier in kort bestek op schrift te stellen.
Deze vertaler Engels roept u dan ook op om waar en wanneer mogelijk af te reizen en dit te gaan aanschouwen en luisteren nu de stichters van de groep nog bij machte zijn om de werken in levenden lijve te vertolken. Laat dan vertaling Engels Nederlands of andere werkzaamheden voor wat zij zijn, en gaat dan heen en beleef de show van Queen zoals die in de hoogtijdagen geweest moet zijn.